YABANCI UYRUKLU SİGORTALILARLA İLGİLİ YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERİN ARDINDAN YAŞANAN SORUNLAR

1- Giriş

2/3/2011 tarihinden önce, yabancı ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından geçici olarak Türkiye'ye gönderilen kişiler, kendi ülkelerinde sosyal sigortaya tabi olduklarını belgelemeleri halinde, herhangi bir süreye bağlı olmaksızın geldikleri ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi tutulmakta idi.
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 10 uncu maddesinde yapılan değişiklik ve 2011/43 sayılı Genelge ile yapılan düzenlemeler sonucunda, bu kişilerin Ülkemiz sosyal güvenlik sistemine dahil edilip edilemeyeceği hususu, geçici görevle Türkiye'ye gönderilen yabancı uyruklu kişilerin, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülke vatandaşı olup olmadığına, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülke vatandaşı olmalar halinde geçici görev süresinin üç ayı aşıp aşmadığına bakılarak tayin edilmektedir.

2- Konuyla ilgili yapılan düzenlemeler

2/3/2011 tarih ve 27862 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (d) bendine "bir iş için" ibaresinden sonra gelmek üzere "en fazla üç ay süreyle" ibaresi eklenmiştir.

Yapılan bu düzenlemeler sonucunda, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye'ye bir iş için en fazla üç ay süreyle gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye'de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar sigortalı sayılmamışlardır.
Sosyal Güvenlik Kurumunca hazırlanan 2011/43 sayılı Genelge ile de yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından Türkiye'ye geçici olarak gönderilen ve kendi ülkelerinin sosyal güvenlik hükümlerine tabi olduğunu belgeleyen kişilerin;

-Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülke vatandaşı olmaları halinde, bu ülke ile imzalanmış olan sözleşmede öngörülen sürenin bitiminin ardından,
-Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülke vatandaşı olmaları halinde, üç aylık sürenin bitiminin ardından,
Ülkemiz sosyal güvenlik hükümlerine tabi olacakları belirtilmiştir.

3-Yönetmelik değişikliğinin ardından uygulamada yaşanan sorunlar

Yabancı ülkede kurulu olan bir kuruluş tarafından Türkiye'ye geçici olarak gönderilen ve kendi ülkelerinin sosyal güvenlik hükümlerine tabi olduğunu belgeleyen yabancı uyruklu kişilerin sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülke vatandaşı olmaları halinde, çok uzun süreler Ülkemiz sosyal güvenlik hükümleri kapsamına alınmayacak olmaları nedeniyle, bu ülkelerden geçici olarak görevlendirilen kişiler yönünden uygulamada herhangi bir sorunla karşılaşılmamıştır. Ancak, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülke vatandaşı olmakla birlikte Türkiye'de üç aydan fazla süreyle görevlendirilen yabancı uyruklu sigortalılardan dolayı Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde yapılan değişiklikler uygulamada bazı sorunları da beraberinde getirmiştir.

Yabancı ülkedeki kuruluş tarafından Türkiye'ye geçici olarak gönderilen bu kişilerin, sosyal güvenlik primleri yabancı ülkedeki kuruluş tarafından kendi ülkelerinin sosyal güvenlik kurumlarına ödenmektedir. Genel olarak Türkiye'deki firmalar tarafından bu kişiler için herhangi bir ücret de ödenmemektedir. Ancak, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde yapılan bu değişiklik sonucunda ücretleri ve sosyal güvenlik primleri yabancı ülkede kurulu olan firma tarafından karşılanan bu kişilere Türkiye'de kurulu firma tarafından herhangi bir ücret ödenmemesine rağmen, üç aylık sürenin bitiminin ardından Türk firmalara bu kişiler için prim ödeme zorunluluğu getirilmiştir.

Bu konuyu bir örnekle açıklamanın yaşanan durumun anlaşılmasında daha faydalı olacağı kanaatindeyim.

Hindistan'da kurulu bir firmadan montajı ve işçiliği de dahil olmak üzere tüm masraflarını da ödeyerek makine ithal eden Türk menşeili bir firma, montaj işlerinin üç aylık süreyi aşması nedeniyle, Hintli işçilere herhangi bir ücret ödememesine rağmen, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde yapılan değişiklik nedeniyle üç aylık sürenin bitiminin ardından, bu kişiler için de prim ödemeye başlamıştır.

Sonuçta, Türkiye'de kurulu firma tarafından Hintli firmaya ödenen para, makinelerin yanı sıra Hintli işçilerin ücretlerini ve primlerini de kapsamasına rağmen, Türk firma tarafından, montaj işlerinin devam ettiği dördüncü aydan itibaren ayrıca prim ödenmesi durumu ile karşı karşıya kalınmıştır.

Gerçekte buradaki çalışmada bir eserin meydana getirilmesinin amaçlanmış olması ve bu çalışmanın hizmet akdinin temel unsurlarından olan ücret, bağımlılık ve zaman unsurunu da içermemesi nedeniyle bu ve benzeri işlerin istisna akdi kapsamında değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Olayı bu yönüyle incelediğimizde, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından Türkiye'ye üç aydan fazla süreyle gönderilen ve kendi ülkelerinin sosyal güvenlik hükümlerine tabi olduğunu belgeleyen kişilerin, Türkiye'deki çalışmalarının istisna akdi kapsamında olması halinde, üç aylık süreden sonraki çalışmalarından dolayı da Ülkemiz mevzuatına göre sigortalı sayılmamaları gerekmektedir.

4- Sonuç

2/3/2011 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelik değişikliği ile, yabancı ülkedeki bir kuruluş tarafından geçici olarak Türkiye'ye gönderilen kişiler, kendi ülkelerinde sosyal sigortaya tabi olduklarını belgeledikleri takdirde, çalışmalarının istisna akdi kapsamında olup olmadığı üzerinde durulmaksızın üç aylık sürenin bitiminin ardından sigortalı sayılmışlardır.

5510 sayılı Kanun uyarınca 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılabilmek için çalışmanın hizmet akdi kapsamında olması gerektiğinden hareketle, yabancı bir ülkedeki kuruluş tarafından Türkiye'ye üç aydan fazla süreyle gönderilen ve kendi ülkelerinde sosyal sigortaya tabi olduklarını belgeleyen kişilerin Türkiye'deki çalışmalarının istisna akdi kapsamında olması halinde bu kişilerin

Ülkemiz mevzuatına tabi tutulmamaları yönünde Yönetmelikte bir değişiklik yapılmasının gerekli olduğu düşünülmektedir.

Selim KAYAOĞLU